این مطلب حاوی اسپویلر است.
فیلم Freaks به کارگردانی تاد براونینگ (Todd Browning) ماجرای یک رابطه عاشقانه تراژیک در یک سیرک است. کلوپاترا، یک بندباز زیبارو است که متوجه میشود هانس، یکی از دوارفهای سیرک که در بخش نمایشهای جانبی فعال است، در واقع فرد ثروتمندی است. هانس اگرچه قرار است با فریدا، یک دوارف دیگر در سیرک ازدواج کند، اما شیفته کلوپاترا شده است و کلوپاترا نیز با کمک هرکولیس، یک هنرور ابرقدرتمند سیرک، نقشه میکشد تا با اغوای هانس و سپس کشتن او، ثروتش را تصاحب کند. در انتها، دیگر هنروران بخش جانبی سیرک که همگی دارای مشکلات جسمانی مادرزادی هستند و از سوی جامعه، ناقصالخلقه و شیطانصفت قلمداد میشوند، نقشه کلوپاترا را نقش بر آب میکنند. آنها زبان، دستها و پاهای کلوپاترا را قطع میکنند و بدنش را با پر اردک میپوشانند تا از او در سیرکها به عنوان زن اردکی استفاده شود. هانس و فریدا نیز در خانه عظیم هانس تجدید دیدار میکنند و فریدا، هانس را میبخشد.
اکنون نزدیک به ۹۰ سال از پخش فیلم Freaks گذشته است. این فیلم در سال ۱۹۳۲، با انتقادات و موجهای عظیم واکنشهای منفی منتقدان و تماشاگرانی مواجه شد که مضمون فیلم و بازیگران آن را به شدت منزجرکننده میدانستند. فیلم Freaks در زمانه خود، از جمله فیلمهای ترسناک غیر قابل پخش محسوب میشد، به شدت با شکست مواجه شد و حتی برای سالها اکران آن در بیشتر کشورهای دنیا ممنوع بود. با گذشت زمان، فیلم Freaks به تدریج مورد توجه قرار گرفت و مخصوصا محافل سینمایی اروپایی از آن استقبال کردند. فیلم Freaks در سال ۱۹۶۲ در جشنواره فیلم ونیز دوباره اکران شد و این بار با استقبال گرم منتقدان و سینماروها قرار گرفت. اکنون این فیلم یکی از جواهرات تاریخ سینما و یکی از بهترین فیلمهای دنیا شناخته میشود و البته دیگر نمیتوان بازیگران فیلم را مانند ۹۰ سال پیش، هیولاهایی ترسناک در نظر گرفت.
فیلم Freaks از زمان تولید تا دههها پس از اکران با حواشی متعددی مواجه بود. در ادامه، تمام نکات، اطلاعات کمتر گفته شده و جنجالهای پیرامون این فیلم را مرور میکنیم.
- هری ارلز (Harry Earles) و دیزی ارلز (Daisy Earles)، بازیگران نقش هانس و فریدا، خواهر و برادر و عضو «خانواده عروسکی» بودند. خانواده عروسکی، سه خواهر و یک برادر دوارف آلمانی بودند که برای تقریبا ۴۰ سال در سیرکهای مختلف آمریکایی هنرنمایی کردند و به دلیل جثه کوچکشان، به عنوان عروسکهای انساننما نیز خطاب میشدند.
- دیزی و وایولت هیلتون (Daisy & Violet Hilton)، دوقلوهای به هم چسبیده بودند که از ناحیه لگن به هم متصل بودند و به غیر داشتن جریان خون مشترک، هیچ عضو مشترک دیگری نداشتند. این دو سالها در سیرکهای مختلف آمریکا فعالیت کردند و در سن ۶۰ سالگی، به دلیل ابتلا به آنفلونزا به فاصله دو الی چهار روز از یکدیگر، درگذشتند.
- شلیتزی سورتیس (Schlitze Surtees) که با نام حرفهای شلیتزی فعالیت میکرد، احتمالا هنگام تولد به سندروم سکل مبتلا بود و با میکروسفالی و نزدیک بینی به دنیا آمد. او به دلیل ابتلا به میکروسفالی، از نظر هوشی دچار کمتوانی بود. نام واقعی شلیتزی یا تاریخ و محل تولد او هیچوقت مشخص نشد و مدارک تولد او کاملا از بین رفتهاند، با این حال، در گواهی مرگ او، نام سایمون متز (Simon Metz) ذکر شده است که البته بعید است نام واقعی او باشد. علاوه بر شلیتزی، الویرا اسنو و جنی لی اسنو (Elvira & Jenny Lee Snow)، دیگر بازیگران مبتلا به سندروم سکل در فیلم Freaks بودند که بر خلاف شلیتزی، هیچ اطلاعاتی از آنها در دسترس نیست.
- جوزفین جوزف (Josephine Joseph) که در فیلم Freaks نقش نیمه مرد – نیمه زن را بازی میکرد، در دنیای واقعی نیز مدعی بود که نیمی از او زن و نیمی از او مرد است و به همین دلیل دولت بریتانیا از او شکایت کرد. هویت واقعی او هیچوقت مشخص نشد ولی تقریبا قطعی است که او زنی بوده است که پرسونای منحصربفردش را در زندگی واقعی نیز پذیرفته بود.
- جانی اک (Johnny Eck) که با نام جان اکهارت جونیور (John Eckhardt Jr.) به دنیا آمده بود، دچار سندروم پسرفت دمی بود. این سندروم باعث میشود که نیمه پایین بدن رشد نکند. به دلیل این اختلال، جانی اک به عنوان «نیمه پسر شگفتانگیز»، «پادشاه عجیبالخلقهها» و «شگفتانگیزترین انسان دنیا» نیز شناخته میشد. جانی اک علاوه بر هنرنمایی در سیرکها، در زمینههای نقاشی، مجسمهسازی، موسیقی، عکاسی، شعبدهبازی و عروسکگردانی نیز ماهر بود و حتی یک سالن آرکید نیز داشت.
- الگا رادریک (Olga Roderick)، زن ریشدار که با نام جین بارنل (Jane Barnell) متولد شد و با نامهای شاهزاده الگا، مادام الگا و بانو الگا نیز شناخته میشد، تا دو سالگی یک دختر عادی بود. از دو سالگی، صورت او شروع به رشد ریش کرد و به همین دلیل، مادرش او را به یک سیرک فروخت. الگا رادریک پس از واکنشهای منفی نسبت به Freaks و سواستفاده MGM از بازیگران، از بازی در این فیلم ابراز پشیمانی کرد.
- مینی ووسلی (Minnie Woosley) که با نام کوکو، دختر پرنده شناخته میشد، در هنگام تولد به دلیل ابتلا به سندروم ویرچو-سکل به یک آسایشگاه روانی تحویل داده شده بود و توسط یک مدیر سیرک به عنوان دختر پرندهای استخدام شد. مینی ووسلی دارای قد بسیار کوتاه، مغزی کوچک و صورتی شبیه یک پرنده بود و دچار عقب ماندگی ذهنی و نزدیکبینی بسیار شدید بود. در ابتدا، الیزابت گرین (Elzabeth Green)، زنی دیگر مبتلا به سندروم ویرچو-سکل، نقش دختر پرنده را بازی میکرد و در سکانسهایی که دختر پرنده با دیگران حرف میزند، الیزابت گرین را میبینیم اما به دلیل اینکه مینی ووسلی در سکانس عروسی بازی کرده بود، فقط نام او در تیتراژ نهایی فیلم ذکر شد.
- شاهزاده راندیان، بازیگر نقش «بالاتنه زنده»، به سندروم تترا-آملیا دچار بود و به دلیل این سندروم، فاقد دست و پا بود. او با نامهای «مرد ماری»، «مرد بالشی»، «بالاتنه انسانی» و «کرم ابریشم انسانی» نیز شناخته میشد. نام واقعی شاهزاده راندیان مشخص نیست اما او در گویان از خانوادهای هندی به دنیا آمد، به چهار زبان هندی، انگلیسی، فرانسوی و آلمانی مسلط بود و از ازدواجش، صاحب پنج فرزند شد.
- تاد براونینگ، کارگردان فیلم، پیش از فیلمسازی یک هنرور وودویل در سیرکها بود و احتمالا به همین دلیل بازیگران «عجیبالخلقه» فیلم را بسیار دوست داشت.
- در ابتدا قرار بود لان چنی (Lon Chaney) ستاره فیلم Freaks باشد اما او قبل از آغاز مذاکرات درباره بازی در این فیلم درگذشت.
- کمپانی MGM میخواست فیلم Freaks رقیب فیلم موفق Dracula در ژانر ترسناک باشد. فیلم Freaks در گیشه به هیچ وجه موفق نبود، اما از نظر کمپانی MGM، قطعا فیلم وحشتناکتری از فیلم Dracula بود.
- اصرار تاد براونینگ برای استفاده از هنروران «عجیبالخلقه» واقعی در فیلم باعث دردسرهای بسیار زیادی شد. سختترین قسمت کار تاد براونینگ این بود که مدیریت و کارگردانی بسیاری از این هنروران بسیار دشوار بود. اکثر آنها یا از نظر ذهنی کمتوان بودند یا نیاز به مراقبتهای بسیار زیاد داشتند.
- کارمندان کمپانی MGM و مخصوص لوئیس بی میر (Louis B. Mayer) از حضور بازیگران فیلم در استودیو نفرت داشتند و تلاشی برای پنهان کردن انزجار خود نمیکردند. لوئیس بی میر به حدی از بازیگران فیلم متنفر بود که بارها تلاش کرد تا تولید فیلم را کاملا تعطیل کند.
- به دلیل انزجار کارمندان MGM، اکثر بازیگران فیلم به جای مستقر شدن در تریلرهای مخصوص بازیگران، در چادرهایی در خارج از محدوده استودیو مستقر شدند و فقط بازیگرانی که کمی شباهت به انسانهای عادی داشتند، از جمله هری و دیزی ارلز و دوقلوهای به هم چسبیده هیلتون اجازه حضور در محوطه استودیو را داشتند.
- اف اسکات فیتزجرالد (F. Scott Fitzgerald)، نویسنده معروف آمریکایی، برخوردش با بازیگران فیلم را دستمایه داستان کوتاه Crazy Sunday قرار داد. ظاهرا او از دیدن بازیگران فیلم بسیار وحشت زده بود و توان تحمل حضور آنها در استودیوهای MGM را نداشت.
- فیلم Freaks قرار بود یک فیلم ترسناک باشد و مخاطبان از دیدن فیلم وحشت کردند، اما این وحشت به ضرر MGM تمام شد. واکنش مخاطبان به فیلم Freaks بسیار شدید بود و به گفته تاریخنگاران، عده کثیری به محض دیدن بازیگران فیلم روی پرده، از سالن سینما فرار کردند. تاد براونینگ نامههای متعددی را دریافت کرد که او را انسانی ضداخلاقی و منحرف خطاب کرده بودند. حتی یک مورد نیز گزارش شده است که زنی از تهیهکنندگان فیلم شکایت کرده است زیرا تصاویر وحشتناک و غیر قابل هضم فیلم باعث شدهاند او در سالن سینما دچار سقط جنین شود.
- منتقدان نیز واکنشهای شدیدی به فیلم Freaks نشان دادند. در یکی از نقدهای فیلم ذکر شده است که بازیگران «عجیبالخلقه» فیلم، موجوداتی منزجرکننده و وحشتناک هستند که از دیدن ناراحتی، استیصال و درماندگی مخاطبان لذت میبرند و قصد دارند نقص عضوهای خود را عادی سازی کنند و زیبا نشان دهند.
- به دلیل استقبال بسیار بد مخاطبان و منتقدین از اکران نمایشی فیلم، اروین ثالبرگ (Irvin Thalberg)، تهیه کننده فیلم، بدون هماهنگی و اطلاع تاد براونینگ، فیلم را ویرایش کرد و ۳۰ دقیقه از فیلم را برای نمایش عمومی حذف کرد تا مدت زمان فیلم به ۶۴ دقیقه کاهش پیدا کند. او همچنین سکانس حذف شدهای را به پایان فیلم اضافه کرد تا کمی از وحشتانگیزی سکانس نهایی بکاهد و سرنوشت هرکولیس را نیز از پایان فیلم حذف کرد چون ظاهرا از نظر مخاطب آمریکایی دهه ۱۹۳۰ میلادی، عقیم شدن یک مرد بسیار وحشتناکتر از قطع دست و پا و زبان یک زن بود.
- پس از اینکه در دهه ۶۰ میلادی، فیلم Freaks مورد توجه اروپاییها قرار گرفت، MGM تلاش کرد تا نسخه کامل فیلم را که توسط تاد براونینگ ادیت شده بود، به نمایش بگذارد اما ۳۰ دقیقه حذف شده توسط اروین ثالبرگ از بین رفته بودند و هیچوقت نسخه کامل فیلم دیده نخواهد شد.
- با وجود از بین رفتن این ۳۰ دقیقه، عده بسیار کمی موفق به تماشای نسخه کامل Freaks شده بودند که اتفاقا اکران بسیار بسیار محدود همین نسخه، موفقیت تجاری زیادی به همراه داشت. اروین ثالبرگ نتوانسته بود اکران فیلم را در یک سالن سینمای سه هزار نفره در سن دیگو متوقف کند و مدیران این سینما، با اعلام اینکه مخاطبان فقط یک شب فرصت دارند تا نسخه کامل و سانسور نشده فیلم Freaks را ببینند. این اولین و آخرین باری بود نسخه کامل فیلم Freaks در دسترس عموم قرار گرفت و صفی طولانی برای تماشای آن شکل گرفته بود.
- در سال ۱۹۳۳، اروین ثالبرگ برای فروش بیشتر، فیلم Freaks را با عنوان Nature’s Mistake و بدون لوگوی MGM اکران کرد و این بار تبلیغات فیلم را حول محور سواستفاده از بازیگران فیلم و عرضه آنها به عنوان موجوداتی منحرف قرار داد. یک تهیهکننده ناشناس نیز به دستور ثالبرگ، از فوتیجهای غیراخلاقی برای تبلیغ فیلم استفاده کرد که اصلا ربطی به فیلم نداشتند و به صورت غیرقانونی ضبط شده بودند. این اقدام ثالبرگ به هیچ وجه نتیجه مثبتی نداشت.
- تاد براونینگ پس از فیلم Freaks دیگر نتوانست فیلم موفقی بسازد. علاوه بر بدنامی ناشی از فیلم Freaks، او چندان میانه خوشی با سینمای مصوت نداشت و پس از ساخت چهار فیلم دیگر که در دو فیلم، نام او ذکر نمیشود، بازنشسته شد.
- در ابتدا قرار بود نقش کلوپاترا توسط میرنا لوی (Myrna Loy) ایفا شود اما او به حدی از داستان و بازیگران فیلم منزجر شده بود که به هر شکلی که بود، توانست از قرارداد بازی در این فیلم فرار کند. الگا باکلانوا (Olga Baclanova)، قدرت میرنا لوی را نداشت و مجبور بود در فیلم بازی کند. او از بازیگران فیلم متنفر بود و حتی در برخورد اول، از شدت انزجار، بیهوش شد.
- الگا باکلانوا مدعی است که هری ارلز در جلسات عکاسی تبلیغاتی فیلم و در پشت صحنه تلاش کرده است تا او را مورد آزار قرار دهد. هری ارلز که در این برهه، هنرور معروفی در سیرک بود، بسیار مغرور بود و تقریبا سایر بازیگران فیلم نیز از او شاکی بودند.
- در یکی از سکانسهای ابتدایی فیلم، مادام تترالینی تلاش میکند تا اعضای «عجیبالخلقه» فیلم را که مانند فرزندانش دوست دارد، به مالک زمینی که سیرک آنجا مستقر شده است معرفی کند. این سکانس در فیلمنامه طولانیتر بود و چهرهای انسانی و همذاتپندارانه از کاراکترهای فیلم به تصویر میکشید، اما اروین ثالبرگ برای اینکه بازیگران فیلم را در حد نمایشهای جانبی سیرک نگه دارد، بیشتر دیالوگهای این سکانس را حذف کرد.
- اکران فیلم Freaks تا سال ۱۹۶۲ در بریتانیا ممنوع بود. اکران این فیلم از نظر قانونی در تعدادی از ایالتهای آمریکا هنوز ممنوع محسوب میشود البته به این دلیل که قانونگذاران ایالتی فراموش کردهاند آن را از لیست فیلمهای ممنوعه خارج کنند یا به این موضوع اهمیتی ندادهاند.
- مضمون اصلی فیلم Freaks این بود که «عجیبالخلقهها» علیرغم ظواهر غیر متعارفشان، انسانهای خوشقلب و مهربان هستند که از همدیگر محافظت میکنند و این انسانها هستند که به دلیل ذات شرورشان، «عجیبالخلقههای» واقعی هستند. اروین ثالبرگ با ویرایش بسیاری از دیالوگهای فیلم سعی کرد تا جایی که میتواند این مضمون را از فیلم حذف کند و «عجیبالخلقهها» را به شکل هیولا نشان دهد.
فیلم Freaks اکنون به عنوان یک فیلم ترسناک شناخته نمیشود. اگرچه هنوز عدهای از منتقدین آمریکایی معتقد هستند که فیلم Freaks از جمله ترسناکترین فیلمهای تاریخ سینما است که هنوز هم تماشای آن کار سختی است، اما با معیارهای امروزی، فیلم تراژیک تعلیقآمیزی درباره یک رابطه عاشقانه محکوم به شکست محسوب میشود.
فیلم Freaks تا مدتها یک فیلم کالت به شمار میرفت و اکنون یکی از بهترین فیلمهای تاریخ سینما، از مجموعه فیلمهای بهیادماندنی و نمادین سینمای آمریکا و یکی از مهمترین و تأثیرگذارترین فیلمهای آوانگارد تاریخ سینما شناخته میشود.
