نقد فیلم Don't Look Up

توجه: اگر فیلم را تماشا نکردید، این نقد و بررسی را نخوانید.

فیلم Don’t Look Up، مخلوق ذهن و قلم آدام مک‌کی (Adam McKay) و دیوید سیروتا (David Sirota) را می‌توان در سکانسی خلاصه کرد که دکتر میندی – با بازی لئوناردو دی کاپریو (Leonardo DiCaprio) – در استودیوی تلویزیونی، دچار فروپاشی عصبی می‌شود و با فریاد به دیگران یادآور می‌شود که این کشتی عظیمی که انسان در آن ساکن است، در شرف نابودی است. این فیلم، صدایی است که مدت‌ها خاموش بوده و از بی‌خیالی هوشمند‌ترین و قدرتمندترین گونه روی کره زمین به ستوه آمده است. فیلم Don’t Look Up یک فیلم هجویه است، اما قرار است تا مخاطب را سرخورده و عصبانی کند و در این امر موفق است.

در فیلم Don’t Look Up، جنیفر لاورنس (Jennifer Lawrence) نقش کیت دیبیاسکی، دانشجوی دکترای رشته اخترشناسی دانشگاه میشیگان را بازی می‌کند که یک شهاب‌سنگ را کشف می‌کند و پس از مطالعه این شهاب‌سنگ با استادش دکتر میندی، متوجه می‌شود که شش ماه دیگر زمین در اثر برخورد این شهاب‌سنگ از بین خواهد رفت. کیت و دکتر میندی در ابتدا با ناسا تماس می‌گیرند و سپس تلاش می‌کنند تا رئیس جمهور آمریکا را آگاه کنند که خطری جدی، نسل بشر و کره زمین را تهدید می‌کند؛ اما به غیر از دکتر اوگلثورپ – با بازی راب مورگن (Rob Morgan) – رئیس دفتر هماهنگی حفاظت از کره زمین، هیچ‌کس برای آن‌ها وقت نمی‌گذارد.

همانطور که گفته شد، فیلم Don’t Look Up یک فیلم هجو است که شرایط کنونی کره زمین و تعامل انسان با تنها سیاره‌ای را که روی آن زندگی می‌کند، دست انداخته است و البته به ساکنین این کره خاکی هشدار می‌دهد که خطر نابودی در کمین است. اگرچه به دلیل پخش این فیلم در شرایطی که بشر همچنان با کروناویروس دست و پنجه نرم می‌کند، طبیعی است که داستان فیلم و واکنش‌های کاراکترهای آن‌ها را با اوضاع امروزی مقایسه کرد، اما جای این شهاب‌سنگ را می‌توان با انواع بلاهایی طبیعی و مصنوعی تعویض کرد که شاید برجسته‌ترین آن‌ها، گرمایش زمین و کمبود منابع آبی باشند و می‌توان گفت تقریبا تمام نسل بشر آن‌ها را نادیده می‌گیرند. فیلم Don’t Look Up سعی دارد به مخاطب خود یادآوری کند که شرایط بقای بشر در حد بحرانی است و آن‌چه که دانشمندان درباره آن اخطار داده بودند، دیگر به آینده نزدیک مربوط نمی‌شود؛ بلکه شرایط حال حاضری است که بشر همچنان به شکل لجبازانه‌ای نسبت به آن بی‌تفاوت و در انکار است.

پیامی که فیلم Don’t Look Up در پی انتقال آن است، پیام ارزشمندی است که به هیچ وجه نباید نادیده گرفت. قرار دادن چنین پیام حیاتی و مهمی فقط در قالب یک اثر تماشایی قابل انتقال است. فیلم Don’t Look Up فیلم بی‌نقصی نیست، اما خوشبختانه نویسندگان و کارگردان فیلم از پس انتقال داستان تراژیک و البته بامزه فیلم که به مخاطبش تلنگری نیز می‌زند، برآمده‌اند. به عنوان یک اثر استعاره‌ای، فیلم Don’t Look Up به اندازه کافی شخصیت‌پردازی دارد که مخاطب به رابطه بین کاراکترها و سرنوشت‌شان اهمیت دهد. سکانس نهایی فیلم، در حالی که رئیس جمهور و پیتر ایشرول – ملغمه‌ای اغراق شده از ایلان ماسک، مارک زاکربرگ و استیو جابز با بازی مارک رایلنس (Mark Rylance) – در حال فرار از زمین هستند، همه در خانه دکتر میندی جمع می‌شوند تا برای آخرین بار در کنار هم باشند و لحظه‌های آخر را به خوشی بگذرانند. این سکانس در زمانی که زمین در آستانه نابودی است، با وجود تکان‌دهنده و تنش‌زا بودن حس آرامش خاصی را القا می‌کند که مخاطب را به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد.

البته قبل از رسیدن به پایان‌بندی زیبای فیلم Don’t Look Up، باید پرده سوم آن را تحمل کرد. متأسفانه پس از رسیدن شهاب‌سنگ دیبیاسکی به آسمان، فیلم Don’t Look Up تا حد زیادی به ترکیبی از انواع کاریکاتور و لحظه‌های سخیفی که جو مدرن آمریکا را هدف گرفته‌اند، تبدیل می‌شود. لحن انتقادی فیلم به استعاره‌ای یک‌پهلو، کم عمق و ناشیانه تبدیل می‌شود که دیگر جذاب نیست. نه تنها انعکاس اتفاقات چند سال اخیر جامعه آمریکا، دیگر با فضای آخرالزمانی فیلم سازگار نیست (هر چند که خود آمریکایی‌ها نظر دیگری دارند)،‌ بلکه سکانس‌های کنسرت دو خواننده پرطرفدار، کاملا اضافی و بیشتر مانند تبلیغ به نظر می‌رسند و تماشای آن‌ها واقعا سخت است. بدون این لحظات، فیلم Don’t Look Up می‌توانست فیلمی تقریبا بی‌نقص باشد.

شاید برای شما جالب باشد

- نقد فیلم The Matrix Resurrections

- نقد فیلم The Power of the Dog

- بهترین سریال‌های جدید سال ۲۰۲۱

استفاده از بازیگران معروف و شناخته‌شده در فیلم Don’t Look Up، انتخاب به‌جایی برای به نمایش گذاشتن بی‌تفاوتی و انکار انسان‌های تأثیرگذار نسبت به فاجعه بوده است. در واقع، آدام مک‌کی و بازیگرانش قصد داشتند به مخاطب فیلم خود اخطار دهند، چهره‌هایی که جامعه آن‌ها را به بت تبدیل کرده است، همان‌هایی هستند که ساکت می‌مانند و مخاطب خود را گول می‌زنند. البته به همین دلیل شاید بهتر بود که آدام مک‌کی از دو بازیگر ناشناخته یا حداقل کمتر شناخته شده در دو نقش اصلی خود استفاده کند. با این حال جنیفر لاورنس و لئوناردو دی‌کاپریو در نقش‌های خود عالی و باورپذیر ظاهر شده‌اند.

در سکانسی از فیلم Don’t Look Up، یک ژنرال ارتش، یک بطری آب و مقداری خوراکی را که مجانی هستند، به مهمان‌های رئیس جمهور می‌فروشد. این لحظه، نه تنها همان معضلی است که فیلم Don’t Look Up از آن شاکی است، بلکه خلاصه‌ای کوتاه از وضع آشفته جهان کنونی است؛ جهانی زیبا که با سرعتی غیر قابل کنترل به سمت نابودی می‌رود و همه نسبت به آن بی‌تفاوت هستند. فیلم Don’t Look Up بعید است که بتواند دنیا را نجات دهد، اما داستان هجوگونه آن، همان تلنگری است که انسان امروزی به آن نیاز دارد؛ تا شاید روزی آسمان را ببیند و به یاد بیاورد در هستی چقدر تنها است و قدر زندگی خود را بیشتر بداند. فیلم Don’t Look Up یک فیلم کمدی است، اما در آستانه سال ۲۰۲۲، داستان فیلم شاید ترسناک‌ترین داستانی باشد که این روزها می‌توان پیدا کرد؛ زیرا ما به ازای حقیقی آن را هر روز می‌توان مشاهده کرد.